SHEEKO FANEED QURBAAWI W/Q:Siciid Cabdi Xasan

Waa sheeko xambaarsan ujeedooyin dhawr ah oo ay ugu wayn yihiin qaxarka qurbaha ee ku qabsada bulshada somalida dhanka kale waaa sheeko u qaabaysan hab faneed khayaalkeeda hal abuur iyo hoosin uu aad u sareeyo,Curiyaha sheekadu  wuxu cabirayaa  dhibaatada qurbaha isagoo sal ahaan uga dhigayaa dhacdooyinka caadiyan ka dhaca bulshada somalida.

Qurbaawi waa nin ka sheekadan hab riwaayadeedka u dhisan (Drama) ku metelaya sheekada qurba joog qoomamo hadhaysay ka dib qaxarka qurbaha ee dadka ka qarsoon Waa sheeko inta badan ku dhisan sheeko dhexmartay qoraaga  sheekada iyo qurbaawi oo ah ninka ku gaamuray qurba joognimoWaxan sheekada ka maqnayn erey suugaaneed geeraro ah oo hab tiraabeed la isugu gudbinayo.

Sheekadan Qurbaawi waxay gudbinaysa  Fariin iyo dhawaaq dheer oo ay ugu digayso dadweynaha  in lagu hugoobin qurbawaha oo dadkana ay aaminaan dhulkooda oo ay intifaacsadaan.

                                                     

                                 QURBAAWI 

Ma dheera mana gaabna,  waa nin dhexdhexaad ah    wuxuu ku lebisan yahay shaati  buluug ah iyo surwaal madow, waa cayn sanyahay oo surwaalka ayuu shaatiga hoos  ka  mariyey, kabo buudha oo madow  oo hadii cadceedo qabato  indhahaaga cawaraya ayuu sitaa  iguma cusba wejigiisu laakiin haatan ma xasuusto, hadaan u fiirsaday oo aan hadalkiisa dhegeystey  wuxuu illa muuqdaa nin  afsomaligu ku adagyahay  oo uu dhibayo  mase aqaano hadii sidani dhab ka tahay  ama uu is yeel yeelayo.

Salaanta ayaa ku badan  oo waa nin la xiisaynayo, qofka hada la taagan mooyee kuwo kale oo kuraasida ku sugaya ayaaa jira  oo iyana fursad ku gaadaya, malaha  agagaarka hotelka  oo dhan waxa loogu terisayaa waa isaga.

Ereyo soo jiidasho leh ayaaa loogu yeedhayaa sida mudane halkan soo fadhiiso, waa amiirkii  goormaad timid, waa gudoomiyihii  qaar waa wasiirkii ayeey leeyihiin  aniguse weli waan jaahwareersan ahay oo intaa kuu yahay ayaan  garan la’ahay.

Hadaan cabaar  goobta ku sii sugnaa  oo wax  dhega dhegeeyey  waxa lay sheegay  in ninkani  yahay debed joog  dhawaan dalka dib ugu soo laabtay  welibana ku darsoo  wuxuu doonaya in uu dalka maal gelin ku sameeyo  oo wershed  koronto iyo mid dhagaxa raqda ayuu dalka ka dhisayaa.

Gobonimo  iga dheh, anigase markaan hotelkan soo booqdo   ee ay indhahaygu qabtaan dhalinyaro qurba jooga   oo dhalaalkii yurub ka muuqdo, oo aan  hal xoogaa  ah sheekada wadaagno ayaan  is moodaa  qurboowi  oo naftayda iyo anigu  si hoose u muranaa:

                      

• Naftaydaa dheegagtoo
• Dhulkay hoos u fiirisoo
• Waxay tidhi dhoohanoow
• Qurbaha waa lagu dhistaa
• Qurbaha waa lagu dhaqmaa
• Barwaaqaa laga dhaxlaa
• Waxaa tahay dhoohanee
• Hadeer maad dhaqaaqdidoo
• Dhulkan aad ka dhooftidoo
• Dhigaa waxay doonayaan
• Qurbaha ugu dhoofayaan
• Dheehoow maad garatidoo
• U dhooftid aduunyada camiran
• Dhulkaagii waa burburay
• Ciidii dheemanta ahayd
• Dhirtii noocyada badnayd
• Dadkii wada dhawrsanaa
• Dhamaan xidid wada ahaa
• Cadowgood ku dhiiranaa
• Dhexdooda midnimo lahaa
• Haday kala dheelmadeen
• Dhantaalmeen oo dumeen
• Cadaaladii Dheeliday
• Maxaa aad ka dhowrasaa
• Hadeer maad dhaqaaqdidoo
• Dhulkan aad ka dhooftidoo
• Dhigaa waxay doonayaan
• Qurbaha ugu dhoofayaan
• Dheehoow maad garatidoo
• U dhooftid aduunyada camiran

Naftayda markay sidaa hoos iigu sheegto ayaa anna hoos ulla hadlaa  oo aan dhehaa  maaha xaalku sidaa mooday:

     

• Naftaydaay dhiiranoow
• Dhugyeeloo fiijignoow
• Dhamaysee hadalkayga dhuux
• Dhawaaqan dooda ah dhegeyso
• Hadaad tidhi maanta dhoof 
• Ka haajir dhulkaaga tidhi 
• Dhuumo oo tahriib I tidhi 
• Ka dheeroow ehel I tidhi 
• Ku dhaantee Yurub I tidhi   
• La dheel dheel cadaan I tidhi  
• Runtii adaa dhoohanoo  
• Dharaartii riyoonayoo     
• Dhalanteed dhab u haysta oo    
• Caqligu dhinac kaa jiraa    
• Garashadu kula dheelidee 
• Warkaaga laliyoo dhigee
• Murtidan dhaxalka ah bal hoo    
• Anigu dheeg baan ahoo  
• Dhulkaygaan aaminoo
• Wadani baan ahay dhaboo 
• Dhirtiisa  cagaaranbaa
• Dhaayuhu ay daawadaan  
• Xoolaha waa dhoofsanaa  
• Dhaqaaley noo yihiin      
• Debeda waan u dhoofinaa 
• Dhulkeenu waa diirimaad    
• Kulayl lagu dhididi iyo               
• Qabow dheguhu ku qarxaan.
• Dhibaatiyo foore ma leh 
• Dhulweeyaan loo dhintaa  
• Dhulweeyaan loo safraa  
• Dhulweeyaan loo qadaa  
• Dhulweeyaan loo samraa

In kastoo ereyadaas aan naftayda ku dejiyo hadana  ma degini oo hadba markaan hebel baa tahriibay , mid baa soo degay iyo hablaa dhooftey maqlo ayaan  hiyi kacaa oo aan u dhoowaadaa in aan toobiyaha cagta saaro,  doqonoow lagaa teg  oo asaagaa ka hadhay,  ayligaa meeshuu tegay  waa in aad tiigsataa oo aad u tabaabushaysataa  ayaan ku guuxaa 

     

•    Hebelkaa tahriibe hanti yeeshay dhaqshada
•    Midka haybad yeeshe hawl yari ku galay yurub
•   Hoteelada qurxoon iyo hantiyaystay gaadiid
•   Halyeygaa horseedkee hambalyada salaanta ah
•   Lagu hoobinaayee dadka wada hor kacayaa
•   Himilada hankiisiyo waxa hagay dadaalkee
•  Waa inaan hayaama hanti haybiyaa oo
•  Helisink-da hodonka ah ku hagaa naftaydani
•  Halisnimo badwayntaa safar haw ku siiyaa

Hada waxaa meel agtayda  taagan  oo aan aad isugu dhownahay  ninka aan anigu  ulla baxay qurbaawi oo ah ninkii debed jooga ahaa ee maal gelinta ganacsi dalka ka bilaabi lahaa,  isla markii aan  dhaayaha saarayba  waxa aan go’aansaday  in aan  barto oo aan  ka waraysato qurbaha iyo  meesha uu ka yimi.

Hore ayaan ugu dhaqaaqay  salaan  iyo is barasho diiran ka dib  waxaan isku raacnay  meel makhaayada ah  oo hotelka uu degan yahay aan ka fogeyn, waa meel  buuq badan aan lahayn  oo qayladu ku yartahay ,  jewigeedu degan yahay kuna  wacan in sheeko lagu wadaago  waa nin furfuran  oo hadal badan  balse afsomaliga uu ku  hadaaqayo  waxa ku milmay  afafka qalaad si gaarana  afka ingiriiska.

“Hoomka  dhawaan ayaan ku soo laabtay, dalka  dhifaloobmanti buu gaadhay intaan absantiga ka ahaa,  ay  sinki in dadka  in ay Biisaniska aad u soo baranayaan,  waxa fiyuujarka aan dhihi karaa dalka waan fiicnaan doonaa”  

iyo kelmado kale oo aanan halkan ku soo koobi Karin ayuu daldalayaa.

Balse waa uu iskula qabweyn yahay  maankayga  malaha qurba joogta waxa lagu gartaa marka ay  afkooda hooyo ku milaan afafka qalaad ee dalka uu ka yimi  ee uu dhalashada ka haysto.

Malaha  waxa ay isku  arkaan hadaanay sidaas yeelin in aan dadka laga dhex garanayn  sidaa darteed waxa keliya ee ay dadka kaga soocnaan karaa in  safka hore uu kaga jiro afka oo la jejebiyo, habka lebis oo wax laga bedelo  iyo dhaqanka soomaalida oo layska indho tiro  xataa hadaad waxa ka taqaaneyna la dafiro.

          

• Dalmaroow qurbo joognimo 
• Dafir weeye afkaaga  
• Dhaqankaaga duleeyoo       
• Doori oo bahdil weeye   
• Dadkaagii inkir weeye                           
• Dugaag aan wax kasayn iyo
• Damiiniin aad ku  tilmaantiyo      
• Afqalaad daldal weeye                     
• Dhaqankoo la dooorshiyo       
• Damanaan qarsoon weeye                
• Dawersiga  shisheeyaha                
• Diinaarka caydhnimo       
• Dadnimadaa ku seeg weeye  

Qurbaawi sheekada ayaa weli noo socota, waxa uu ii dulmaray  waxa uu dalka u yimi ka sokow in uu dalxiis ahaana, hawshiisa ganacsi ee uu dalka u yimi ayuu iiga waramay , laakiin aniga  meel baa igu dhegan waxaana  aan u degdeg san ahay  in uu iiga waramo qurbaha iyo  dhulka ay  da’ayarteenu  habeen iyo maalin u sii socdaan, dhulka dartiis ay dhimasho ugu badheedheen ee ay saxaraha u jiidhiyaan,  dhulka ay bada madow dusheeda u marayaan ,  beledka ay dhaafsadeen dhulkoodii hooyo ee dhaxalka awoowe  ahaa.

Balse waxa intaasoo dhan ka soo hormartay  oo qurbaawi  ii sheegay  in uu berito  dalxiis u aadayo  baadiyaha  waxana uu iga codsaday in aan hore u sii raaco, hawraarsan ayaan ugu jawaabay waxana ku balanay in aan subaxda hore  magaalada ka baxno  si aan wakhti ugu helno  maalinta inteeda badan in aan ku qaadano miyiga.

Isku soo  kalahnay subaxdii, waa jarmaado arooryee  baabuurkayagii is  taadhanay  cuntada fudud ee dalxiiska ku haboona hore u sii qaadanay dhinaca bari ee magaalada ayaan  afka saarnay  markaan magaalada  ka sii baxaynoba waxa  sii yaraanasa  jabaqda iyo guuxii  faraha badnaa ee magaaladu la dakaameysey.

  Waxan  sii gelaynaa oo sii muquuraynaa jewi degan oo naftaadu jamanayso,  hawo nadiif ah  oo lagu istareexayo , marba marka ka dambeysa  waxa  ku soo gaadhaya dhawaaqa codadka shimbaraha kala duwan iyadoo indhahaaguna  ku dheegagayaan buuraha  wadada aan marayno ku gedaaman ee cagaarku buuxiyey  iyo  dhulka banaan ama siman ee dureemadu  seexatay xooluhuna daaqayaan  waxana  ma hadho kugu reebaya  saaxaha iyo dhulka godanka ah  ee roobabkii dhawaan da’ay  biyaha dhigeen  rahuna dhex mushaaxayo udgoonaa oo caraf badanaa Daawashada ku wacanaa, oo ma waxa jiro  nolol tan ka wanaagsan  alleyleh maya ayaan is  leeyahay.

Saaxiibkay qurbaawi  ayaa gaadhiga shafeer ka ah,   ukuyaali madow ayaa indhaha u gashan   suunka gaadhiga  ayaa u xidhan,  shukaanta ayuu madaxa la dhacayaa oo hees uu qaado  maykal jagsan ayaa  noo shidan aniga dhan dhan iima leh oo waxaan ka jeclaan lahaa  in hees Xasan aadan qaado ama Axmed cali cigaal in  uu noo saaro   hase yeeshee isaga waa tiisii oo waa uu isla maqan yahay  marmarna  waaba la qaadayaa  mar marna intuu aniga isoo eego ayuu leeyahay ninka heesta qaaday miyaad garanay  waa Maykal Jagsan boqorkii ciyaaraha  qoom ka ciyaarka, ooh afrikaan maxay ka kasayaan.

         

• Maykal ninkan la weynaa
• Macnohooda ereyada   
• Tolow miyuu fahmaayaa 
• Mise dhawaaqan baxaayiyo   
• Miyuusiguu majeertoo 
• Madaxa uu la ruxayaa 
• Ma hilmaamay moogiyo 
• Baxsantii magool iyo     
• Abwaanadii mudnaayee  
• Magaca weyn lahaayee 
• Lala wada maqsuudee            
• Murtidooda miida leh 
• Miisaanka ereyada   
• Maqalkii haloosiga
• Macne ugu sameeyaan         
• Marka aan xusuustaa 
• Maskaxdu ay I muragtaa 
• Maankaygaan baadhaa   
• Maanta yaa bedelayoo
• Metelkoodii dhiganoo 
• Murtidoodii dhaxalnimo 
• Mudo aan ku murmaa.
• Dhaqankiisa nin maagay 
• Macne la’aan ku tilmaamay
• Maamuuskii umadiisiyo 
• Ma huraan wadankiisiyo
• Minankiisa duleeyey  
• Mid kaleeto amaantiis   
• Kuma meel marayee
• Meegaaga yaa tala siiya.  Sheekadu waa  qof walba qumanihiisaa qoorta u sudhan, waxaad adigu ceeb u aragtid ayaa nin kale caadadiisa ah,  miyuusiga dhawaaqa  dheer  ee gaadhigu la ruxmayo  waxa nooga sii daran xawaaraha  sare  ee gaadhigu ku socdo.
  Waxaanse marakan ku soo baraarugay  gaadhigii  oo  bireega  qabtay  iyo qurbaawi oo intuu si  halhaleela kaamaradiisa u dafay  daaqada iska furay  horena ugu sii talaabsaday meel aan wadada sidaa oga fogeyn oo  adhi  ido u badani  daaqayey, adhiga waxaa sheeda ka jirta gabadh  xadhig soohaysa si qurux badana u hagoogan hore ayeey u soo taabacday  markay aragtay  qurbaawi  oo intuu jilbaha  dhulka dhigtay  kaamirada isla kala jiiday  si uu sawir u qaato.
  Gabadhii aragyaaba waa ka  intuu istaagay  oo uu kaamiradiina gacanta  bidix ku qabsaday  oo hadba dhinaca isku qaloociyey  xagii inantu ka jirtay u siisiqay  isaga  oo  aad moodo in uu cagaha dhulka kala baqayo  oo sidii bahalka jirjoolaha hadba talaabo qaadaya.
  Haay haay  ayuu durbadiiba  u laliyey  gabadhii,  uma aysan  jawaabin  malaha way la amakaagtay, waa uu ku celiyey  hase yeeshee dheg jalaq  uma aysiin  ee adhigii  ayeey  go’a   u tuurtay  una jeedisay  jihadii gurigoodu ka xigay.
  Kama hadhine  qurboowi  inta uu is booxbooxay   oo uu  iska dhaadhiciyey  gabadhu in aanay maqleyn oo ay  xoogaa dhego  culus tahay   ayuu cod dheer ku yidhi
                  
  • Hodoneey biliis I dhegeyso  
  • Hoomka waan ka maqnaa
  • Washinton iyo heegbaan
  • Hawlo aan ka hayoo     
  • Huuno aan deganaayoo
  • Helsi keerka Obaamiyo  
  • Qorshihiisa hogaankaan  
  • Afrika aan ku hagaayee
  • Jaanis maanan heleen   
  • Halkan aan ku imaado.
  • Eeriboorka hitroo   
  • Habeenkaan ka soo duulay
  • Hayti baan ka quraacday
  • Gaanaan haybinayoo 
  • Fishankaygu ahaaye  
  • Bayloodkii baa iga hurdooday  
  • Oo dhaaragshankii ka halaabay  
  • Haydarajiinta la sheegiyo
  • Ogsijiinta hilaacdaan 
  • Hawada isku salaanoo 
  • Hoygoodaan ku nastoo         
  • Habeenkaa aan ku caweeyey.
  • Keenyoo heer ka  labaad ah   
  • Qorshayga hogaanka
  • Dawladaha aan ku hagaayo
  • Yaan habowgii ka degoo
  • Hawshii aan ka bilaabay.
  • Daa time baan hamiyoo   
  • Holi dhay in aan qaato 
  • Dalkii hooyo aan buuqdo    
  • Ani hoow ku adkaystee    
  • Hadalka aan soo ururshee     
  • haloow may is baranaa?
    Cajiib, ma waxaan labada dhaban gacanta  la saarinbaa,  af aad badh garanayso ka waran, hadalo kala dhiman sidee  oga jawaabi kartaa ,  gabadhii  inta ay socodkii hakisay oo dhankii  qurbaawi soo  jaleecday  ayeey  tiri  barasho  horteed  Googaa?
    
    Cigale ayaa la sugayee  waa ka qurbaawi  kubada  dhinaca kale u laaday , oo sidii macalin  arday wax u sharaxaya  intuu faraha fiiq fiiqay  qaadaa dhigay  shirkada  guugal  ee dhinaca internetka  isagoo ay  caqligiisa la tahay  in gabadhu  weydiisay  guugal,  alla yaa u sheegaa in aanay weligeedba dhegehoodu maqal, sheekana aanay  ku soo gaadhin  laba kala bariday kala war la’a.
    Ilayn tanina waa kuu dhinayd, ruuxan jaan jaanka ah maxaa kugu ibtileeyey  ayeey gabadhii  iskula sheekaysatay,  waxayse si dadban  ugu  sheegtay  in labadoodu aanay ahayn kuwo isla jaanqaadi kara, haasaawe iyo sheekona aanay isku fahmi Karin, mustaqbal iyo aayatiin  dambe iskaba dhaafe:
    • Hadalkayga maad garan
    • Nuxurkiisii hoosiyo  
    • Hilinkiisii toosnaa  
    • Hareertaad ka dhaaftoo 
    • ka haboowday meeshii   
    • Hogadiisu ahaydee 
    • Hootadu ay ku dhaceysey.
    • Ha yeeshee hanadoow      
    • Aduunku waa kala heer 
    • Qaar baa habeen ku jiroo   
    • Saacadaa aynu hadlayno
    • hurdo jiifa macaan
    • Inana waa hiirtii waa beriyoo   
    • Daruuraa ina hareeyoo
    • Qoraxdii ku hagoogtoy’e    
    • Ha u qaadan habeen.
    • Dalal baa hormaroo       
    • Higsanaaya daruuraa
    • Dayaxaa u hayaamay
    • Cilmi bay hantiyeenoo 
    • Halkaa ay ku tageen 
    • Kuwa kalaa hada toosoo   
    • Hilinkooda ku jooga 
    • Dalalna waa ka hadheen  
    • Oo habeen baa u dumoo  
    • Hanadoodii soo kacayaa
    • Ku habsaamay cidloo
    • Sidaada loogu hungoomay.
    • Afkaagii baad hoos marisoo 
    • Mid kalaad heegada geysay   
    • Hawraartiisiyo jiiftada 
    • Halxiraalihiisa dahsoon
    • Weedhihiisa hulaaban
    • Hareertaad ka martoo  
    • Hanaqaad wax gudoo 
    • Hawlkara oo aan kaftamayn iyo  
    • Halyeey baad isku mooday.
    • Haanta aan gunta taabtee 
    • Mar hadaadan horweyn iyo 
    • Faras heenso la saariyo      
    • Hugmaayoow qorigiiyo  
    • Habraacii soo mari hayn 
    • Isku haad baynaan ahayne      
    • Hanadoow raali ahoow.
    Quusay  oo candhuuftisii dib u laq qurboowe,  sawiro qaadasho iyo hadba buur dheer kor , baliyada xareedu hareysey  dabaasha , sidaan ugu jirnay  ayaa qoraxdu bartamaha weedaaratay , maaha meel laga xiiso go’ayo  oo  milicsigeeda laga daalayo, balse wakhtigu noo saamixi maayo  in aan ku sii nagaano.
    Magaaladii aan saakadii hore ka jarmaadnay ayaan dib ugu  soo carownay , goor taan hoteelkii soo gaadhnay  ayaa  haweeneey  barooranaysaa  qurboowe isku martay, indheheeda ilmaa ka da’aysa , ganbadii waa xoortay  oo timahaa baalbaalan, kaba ma sidato  oo waa ay caga cadahay, Naxdin ayaa anigii isaaqday qurbaawina igaba sii daran oo waxan ahayn maxaa dhacay afkiisa waa laga waayey.
    Xaalku markuu saacad sidaa ahaa  ayaan haweneydii  qurbaawi ku qanciyey  in ay is dejiso oo ay u waranto waxa soo kordhay, dabadeedna intay  kursi halkan ah ku soo fadhiisatay  ayeey qurbaawi ku tidhi “ Caruurteenii ma warbaad ka haysaa, gaaladii baa saaka gurigii ugu timi oo ka kaxaysatay,habaryartoodii aan oga nimina waa la xidhay oo beritaa la maxkamadaynaa” ka daroo  dibi dhal, iyadaa rooneyde waa ka isna markiisa siraatay , waaka dhulka isla dhacay  oo  faraha iska qaniinay , waa  ka hadba gidaar  isku qaaday,  anaa qurbe doontay, anaa caruurtaydii ku  haleeyey, anaa gaalo u geeyey  ayuu ku cataabayaa.
    Haweeneydii baa daba  ordaysa  oo markiisa la baaxaa degeysa  sheekadaan  ka fahmee waa xaaskiisii ruqiya  oo ay debeda ka wada yimaadeen,  caruurtoodii magaaladii ay degenaayeen  ayeey kaga yimaadeen  iyagoo kaga soo tegay habaryartood marka laga reebo wiilkii ugu yaraa oo ay soo ka xaysteen.
                      
  • Caadilow alahayaw 
  • Casiiskii na uumow
  • Caqali doorsamaa yiri
  • Cari gaalo joogtaan
  • Ku caraabay door hore
  • Caymada naftaydiyo
  • Cisi iyo karaamiyo
  • Ceebli ku joog baan 
  • Cindigayga geliyee
  • Canaanada naftaadiyo
  • Caalwa la ciishiyo
  • Cawo maaha murugoe
  • Cadilkaa u caymood
  • Caruurta la qaatiyo
  • Ciroolaha la xabisee
  • Rabaa cayminkaraye
  • Caqligaaga kaashoo 
  • Cibaadada ulaaboo 
  • Ubad caynad wacan 
  • Caadilkaa haneeyee
  • Ciirsi maaha gaalkuye
  • Ku cawee dhulkaagani
    Qurboowi iyo xaaskiisii Ruqiyo waxay  dib ugu laabteen qurbii iyagoo dacwad dheer ka dib ku guuleystay in ay caruurtoodii la soo laabtaan, degdeg  ayeey diyaarad u soo raaceen oo ay dalka dib ugu soo laabteen iyagoo garowsaday in wadankooda hooyo meel kale oo lagu doorsadaa in aanay jirin.
    
    
    

    Mahadsanid Akhriste

          Dhamaad
    
    Waa Qalinkii iyo Maskaxdii:Siciid Cabdi Xasan
    Dean of Business Administration in EAU Erigavo
    
                 Erigavo  -- Somaliland