Xin haween iyo xaal mooga Rag Qore:Haldoor Siciid Cabdi Xassan

Xin haween iyo xaal mooga Rag

Dhawaan  ayeey  is guursadeen  oo  ay guri  yagleeleen,  waa is ku kalsoonyihiin  oo  is aaminsanaan  qoto  dheer  ayaa  laga dheehanayaa,  waa ay  is  ixtiraamaan oo ay  is qadiriyaan ,  waa ay isku dhego nugul yihiin oo qof ba kan kale  si   quman ayuu  u dhegaystaa , waxay  isku arkaan lamaane isku  dhigma ama isku haboon oo  isdoorashadoodiina  ay ahayd mid ay  ku guulaysteen  oo aanay  ku hugoobin.

Kalgacaylka  ay isku hayaan  waa mid sii xoogaysanaya oo dhidibada sii aasanaya,  maadaama mudo yar aqal galkooda laga joogona   xiisaha kalgacal waa mid aan weli  duugoobin ,waxay sugayaan awlaad khayr qabta  oo ay  ku nastaan, aduun iyo aakhirona anfacda  oo ay Rabi weyne ka tuugayaan, waxay  isku madadaaliyaan sheekooyin iyo mala awaalo  ay niyada isugu dhisayaan  oo ay ku odorasayaan  mustaqbalka iyo waayaha ku soo aadan.

Waxay isku  waaniyaan  oo ay  intabadan  isku beer  la xawsadaaan inta nolosheena ka dhiman sidan aan isku ahaano, farxadan iyo is ixtiraamkan aan ku wada noolaano, wehel aan isku ahaano oo yeenaan kala dheeraan,  aan wado jirno oo yeenaan kala socon, aan isku duubnaano  oo yeenaan kala firdhin,cid inagaa isku xigna  iyo inagaa maanta is huran  ayaa u badan weedhaha ay is dhaafsanayaan  ee ay  inta badan ku  cawaysimayaan.

Waa  hadalo iyo caado  soo jiraana oo loo garaabo mana aha  wax lala yaabo  marka loo eego  qoys iyo geyaan dhawaan is calmaday  oo weli xiisihii kalgacalku  laabtooda  ka sii tifleeyahay.

Amankaaga iyo lama arag  maaha  in ay  isku  beer dulucsadaan aan noqono lamaane  aan jacaylkoodu duugoobin  in uu sii tanaado  maahee, had iyo jeer  aan ku dedeelno in aan tusaale u noqono bulshadeena  oo aqalkeena  curdinka  ah ahaado mid tusaale u noqda geyaanka  is dewerinaya  oo ay  kaga daydaan  lamaanaha  is fahamsan ee nolosha sida toosan u wadaagi kara .

Duruufkasta oo ina soo wajahada,waayaha iyo wakhtiyada is bedelaya , xiliyada kala guuraya  ee aduunyada is daba marteenaya  waa in gacalkeenu sii koraa oo aan isla jaanqaadnaa isuguna dulqaadanaa oo aan isugu garaabnaa  isbedelada ay la imanayaan  ayaa ka mid ahaa ereyada qorsho iyo qamaan  had iyo jeer markay  fursada isku helaan  ay isdeeqsiiyaan.

Qamaan wuxuu inta badan maankiisa ka guuxaya  shirqoolada dumarka iyo sida laba is jecel oo isku kalsoon ay u kala dilaan, sida ay u kala  irdheeyaan iyo sida ay u kala fogeeyeen, sidaa darteed ayuu inta badan qorsho ku baraarujiyaa  in ay  ka digtoonaato haweenka  sharwadayaasha ah ee  sababta  u noqon kara  burburka  kalsoonida ay hada isku qabaan iyo guul daro soo wajahda xaqiijinta wax yaalaha  ay mustaqbalka lamaanahani ku hamiyayaan.

Wuxuuna qamaan markasta qorsho dhegta ugu sheegaa oo  uu aad oga dhaadhicyaa  jabka ku dhaca haweenayda  dhegta u dhigta wax yaalah ay falkinayaan dumarkaasi  isaga  oo leh” Guri dhisan bay dumiyaan, heer faraxsan bay kala diraan,qoys quman bay qaribaan, u jab  qofkii dhegaysta , ku hoog qofkii u jilca, ku be’e qofkii rumaysta, ku hungoow qofkii  ku raaca, ka rey qofkii ka leexda, ku badhaadh qofkii ka hiilsha,qorshooy taxadar, qorshoy digtooni, qorshooy ka fogoow”.

Qorsho  madaxa ayeey u ruxday  dardaaranka  iyo talada wax ku oolka ah ee seygeeda qamaan, waxay  u aragtaa  hadal mudan in la qaato oo hordhac u ah  mowjado weedho  wax u tar  u ah sii adkaynta dhidabada uu aqalkoodu ku dhisanyahay iyo   sii xoojinta kalgacalka ay ku midoobeen ee ka badhax tiran kala shakiga iyo madmadowga, waxay qamaan ugu warcelisay :

waanadaada qaatoo,

Weeleeyey hadalkee,

Wacdigaa dhexdeeniyo,

Waa  wacad adkaytuye’

Walbahaarka tuuroo,

Waalida haweenkiyo,

Weedhahooda beenta ah,

Weerarkooda dumiska ah

Waanadooda hooga ah

Waan iska jiraayaa.

Waxa tahay naftaydii,

Wedka eebe mooyee

Waqtigu inama kala wado,

Waayaha aduunkana

Wixii saaka dhici iyo

Waa hore wixii dhacay

Waa wada qornaayeen

Weyneheena Eabaa

Warsamoow qorsheeyoo

Waaxidkay u gaartahay.

Waase in aan dedaalnaa

Wanaag aan ka talinaa

Waayaha u samirnaa

Wehel isku ahaanaa

Walaal aan is maqalnaa.

-qamaan wuxuu soo xasuustay  suugaantii somalida iyo qiimo badnida qofka wax kaa maqla ee aad isku si wax u argtaa, wuu ku qabowsaday sida xaaskiisu  talada u qaadatay iyo sida wanaagsan ee ay jawaabta debecsan ugu soo celisay, dad waxaa u wacanaa kuuguna wanaag badan qofka waanadaadiyo wax ku qaataa hadalkee ayuu maanka  ka leeyahay, wuxuna  uu niyada ka go’aansaday  in xaaskiisa qorsho oga mahadceliyo uguna bogaadiyo  sida qiimaha badan ee ay dardaarankiisa u adeecday isagoo leh:

Dumar wada qadarin mudan,

Dusha muuqa guud iyo,

Daymada isaga eeg,

Dadnimada xishoodkiyo,

Dulqaadkiyo dangarashada,

Daa’inkii ku siiyaan,

Degen kugu mahadiyaa,

Debecsanida weedhiyo,

Degenaanta hadalkaad,

Dadka ugu saraysaa,

Dareenkaygu siduu qabo,

Dadka taan ka doortee,

Dugsi ii ahaydee,

Dunjigoodba haween

Dawada iiga ahaydee

Damal aan ka dhigtaay.

Duniyooy  degelkeeniyo

Deegaanka aynuu ku noolahay

Dumarkii hoganaayey

Dahabadaan ka xushee

Dugsi  aan ka dhigtaay.

Dardaarankii hadalkayga

Dulucdii  fahamkeeda

Degdegii  aqbalaada

Dareenbay igu beerto

Ducaan hoobinayaaye

Amiinta iigu dedaal.

Da’ada aynu sugayno

Duriyad  saafiya oo

Dalka aynu ku noolniyo

Diinta daafici  doonta

Daacadoo ina daryeesha

Daa’inkeen haka  yeelo.

Daar aduun waa belo oo

Dembigaa iska badaasa

Duulkii diinta  islaamka

Dariiqii nebigiina (NNKH)

Dowgaa toosan ku aada

Daa’in haynaga yeelo.

Daar aduun waa belo’oo

Dulmigaa badanoo

Dushaa layska maraayoo

Daciifkaa la dulmaaye

Duulkii Diinta islaamka

Dariiqii nebigiina

Dowgaa toosan ku aada

Daa’in haynaga yeelo.

Daar aduun waa belo’oo

Duni weeye  dadkii

Damiirku  uu ka xumaaday

Dabayaaqo la joogo oo

Diintii waa la hilmaamay’e

Duulkii Diinta islaamka

Dariiqii nebigiina 

Dowga toosan ku aada

Daa’in haynaga yeelo.

Daar aduun waa belo’oo

Duni weeye imtixaan

Dadku ay tartamaan

Derejaa la diyaarsanoo

Daartii  aakhiradeena

Dabcan loo tabcayaaye

Duulkii diinta islaamka

Dariiqii nebigeena

Dowga toosan ku aada

Daa’in haynaga yeelo.

Duni weeye haldoorkii

Dalka uu ka dhamaaday

Doraad ay galbadeenoo

Doqoni ay talinayso’e

 Duulkii diinta islaamka

Dariiqii nebigiina

Dowga toosan ku aada

Daa’in haynaga yeelo.

Duni weeye haweenku

Dagaalka ay huriyaan

Dumiyaan nabadoo

Doonayaan kursiy’e

Duulkii diinta islaamka

Dariiqii nebigeena

Dowga toosan ku aada

Daa’in haynaga yeelo.

Duni weeye diyaanoo

Diirkii baa la nacoo

Dubkaa layska rogaa

Dibnahaa la casaysane

Duulkii diinta islaamka

Dariiqii nebigeena

Dowga toosan ku aada

Daa’in haynaga yeelo.

Duni weeye dadkii

Dulli ay dugsadeenoo

Debedaha u bexeenoo

Doofaar gaala baryaan’e

Duulkii Diinta islaamka

Dariiqii nebigiina

Dowga toosan ku aada

Daa’inoow inaga yeel

Duniweeye dadkeenii

Doorbideen qurbowoo

Danta oroba la mooday

Doonyaa laysku guraa

Dalkii waa la cidleeyey

Dardaarankii sayidkii

Duryankii daraawiishta

Dulucdii abwaanada

Duulaankii la aloosee

Dameerka orobaad

Dalka looga xureeyey

Diricyadii lagu laayey

Duunyadii lagu waayey

Dumarkii lagu dooxay

Da’ayarteene ilowday

Dubaaqooda ka saare’e

Daa’inoow garansii.

Duni weeye wadaadkii

Dadka uu dhacayaayoo

Daacadiina idlaatay’e

Duulka diinta islaamka

-Waa  haweeney uu ninkeedu amaan huwiyey,ducona ugu daray, dhoolaha ayeey cadaysay,waa isla baxday qorsho, waxayna  mala awaashay in seygeedu uu ku qanacsanyahay  oo aanu naag kale quud darayn Karin, waad kasbatay  oo aad qalbigiisa degtay, gacanta ayaad ku haysaa oo adiga indho aan ahayn ma leh,  kaama maarmo saacad , haduu ku waayo waa abaarsan, hadaad ka fogaato wuu ku tebi  oo ma jecli in aad ka dheeraato , walaahay in aad haweenay ilbax ah  ooh awl kara tahay  waa shabahdaa oo aad leedahay dabeecadii iyo kartidii hooyadaa suluugla   ayeey  nafteeda kula sheekaysatay.

Aduunyadu waa silsilade, Qamaan shaqo ka wanaagsan tii hore oo ahayd Macalinimo  ayuu helay, shirkad ganacsi  oo deegaanka aad looga yaqaan ayuu  madax looga dhigay, dhaqaale fiican iyo magac fiicana waa ku helay

Dadka badidiisu waa ka dhex yaqaaniin bulshada, waa nin lagu xisaabtamo oo laga tebo golayaasha uu ka maqan yahay, aafadiisa qorsho badi wakhti iskuma helaan   mashquulka badan awgiis, Aroortii buu soo jarmaadaa isagoo gataatic  dhac ahna habeenkii saq dhexe ayuu guriga ku laabtaa, xiliyada sanadku dhamaado  ee xisaab xidhku jirona  jiifba ka dheer  oo soo jeed buu waaberiga ku gaadhaa, haseyeeshee  oridiisa qorsho  waa u jajabantahay  oo gurigiisa markuu dib ugu laabto  jigraar kalama kulmo  ee soo dhoweyn  iyo  kalgacayl ayuu ka helaa.

Qorsho  maanta waxay soo dhoweyney  oo booqasho  ugu imaanaysa  walaasheed kor oga weyn  waa Cawedo oo  intii  qorshe aqal gashayba aanay  is arag xiiso badana ay isku qabaan oo ay isku boholyoobeen.

Soo dhoweyn diiran, sheekooyin iyo dhacdooyin la soo dhaafay  oo dib loo  gorfeeyey ka dib, waxaa laysla wadaagay  xaalada qoyska  waxay  cawedo  oo arki weydey dumaashigeed weydiisay qorshe  halka uu ku maqan yahay qamaan, si fudud ayeey u tidhi  qorsho “ oo miyaadan ogeyn  qamaan in uu shaqo heer sare ah helay, mashquulkiisiinu badnaaday, ma anagaaba aragna sida uu subaxda hore nooga  jarmaado  habeenkii uun baa u xigta  oo uu guriga dib  ugu soo noqdaa”

Cawedo : oo  waa  tuu  macalin ahaaye  miyuu ka dalacay shaqadii macalinimada     taa uun baan ku ogaaye   dee intaan isla soo hadleyney  ee teleefanka ku wada xidhiidhanayna iima aadan soo sheegin  oo waad naga qarisee.

Qorsho:  oo  in aan  idiin soo sheegaan u malaynayee, xaajigu mar horuu ka dalacay shaqadii macalinimada oo  isaga tegay, dee awelba xaga dhaqaalaha waxba kuma qabinoo  meeshuu wax ka dhigayeyna dugsi sare buu ahaayoo  mushaharku waa iska yaraa,  iminkase shirkad weyn buu madax  ka yahay  waa mashquul lamama arko sida  aan  kuu sheegayaa ka asala,  ha iska hawl badnaatee  dee  dhaqaale fiican  buu ku qabaa,  anagana waa  naga daryeelaa  oo dee waa anigaa gurigaa weyn ee intaa baaxadiisu le’egtahay, shay aduunyana ku dhanyahay dhex mushaaxaya.

Halkaa markay sheekadii marayso  ayeey  cawedo  cadhootay oo wejiga bedeshay

Si kuluulna ugu tidhi walaasheed qorshe,  naa aniga hooy I dhegayso  waan kula talin lahayn  hadaad mar hore in sidan wax isku bedeleen aad noo sheegi  lahayde

Inan yar oo aan wax ogeyn baa tahay’e

Rag haduu lacag yeesho

Rugahay badiyaanoo

Raaliyadii ay calmadeen

Reerohoodii horooto

Raxmooy waa inkiraanoo

Rago waa gododle’e

Raage mays ka hubtaa??

Rag  haduu lacag yeesho

Runta waa ka tagaan

Raadka waa bedalaanoo

Ruun kaleey la rifiiqiyi

Ragu waa gododlee

Raage mayska hubtaa?

Qorshe intay soo booday ayeey waxay tidhi naa cawedo ma wax baad maqashay oo  ma cid baad  ku aragtay qamaan, maxaa ma hubtaa iyo ragu waa gododle keenay.

Cawedo intay goonyaha eegtay oo ay hadba dhinac u janjeedhsatay bay ku jawaabtay” alla waa gabadh yar oo aan rag iyo tabihiisa aqoon

Haday wax ogaan lahayn sidaas miyeey dhihi lahayd, alla tan maxaa naga beeray

Koritaanka dhaqaale

Kobiciisa aduunyo

Kol haduuba siyaado

Kaamileey nimankeeno

Kaltuuntaadii horeetiyo

Keli naag ku ahoow

Kadeed bay u arkoonoo

Kuuma joojinayaane

Kaafi mays ka hubtaa?

Kun jeer baan arkay’oo

Kumi haduu u siyaado

Kibir  bay  is bidaanoo

Kuuma beer jilcayaanoo

Kaalintaad ka baxdaa oo

Kaadhkaagaa dhacayee

Kaafi mays ka hubtaa?

Qorsho  si degan ayeey  u dhuuxday murtida iyo dulucda hadalka walaasheed ka weyn cawedo,  waxay  garowsatay oo ay la noqotay  in walaasheed  wanaageeda rabto  oo u jeedkeedu yahay  in ay ninkeeda sirihiisa ka warqabto  oo ayna   ogsoonaanta markasta oo  jeebkiisu buuxsamo  inuu damac guur  geli karo,  oo uu minyaro iyo xaas labaad ku  fekeri karo, waxay  talo iyo go’aan ku qaadatay  in  ay  ninkeeda kala  dagaalanto  xaga dhaqaalaha oo aanay ogolaan in  maalkiisa aduunyo sii kordho ,  waxay markale qorshe  iskula hadashay  oo nafteeda kula sheekaysatay   in inkastoo  ay qamaan is  aaminsanyihiin  hadana uu ina rag  yahay mid aan lagu kalsoonaan Karin oo balamaha qaarkood  iyo axdiga  ay  galaan uu yahay mid ku eeg afka baarkiisa  oo niyadooda  aan u daadagsanayn, waxay  is tusisay  in walaasheed cawedo tahay shimbir  loo soo diray  oo  hurdada ka kicisay xili  ay is dhigatay  oo ay ninkeeda  xariga  u sii deysey .

Cawedo  oo  weli  sugaysa  jawaabta   lana yaaban  hamiga  dheer ee ay gashay qorsho  ayaa  halmar ku war heshay jawaab  ay ku diirsatay:

Kaamilooy hadalkaaga

Kelmadahaaga haboon

Kuli waa wax taroo

Kuguma diidin naftaydu.

Kaafi waan xakamaynoo

Kumi inuu u siyaado

Kaltuuneey waan ka ilaalinoo

Kaantaraal baa la dulsaari.

Kadeed baa jiro oo

Kuraas baa la rabaa

Katabaanka saariirtiyo

Kabaha aan bedelno

Kolkii aan ku wareersho

Kobiciisa aduunyo

Kaafi wuu isdhimi

Kelina wuu igu ahaane

Kaamilooy bal ogoow.

Kelli baan ka bukaa

Kaabad baan ka dhacoo

Kubkaasaa I maroorsan

Kolka aan ku wareersho

Kama maarmo naftaydee

Keykiisii lacageed iyo

Kaashka uu hada haysto

Kun haduusan hadhaynin

Kaafi wuu bixinuu

Kambaluu ii dirayaayoo

Kabsool huuno u raadsan.

Waxay u muuqatay in ay is fahmeen  cawed iyo qorshe oo ay hada isla  jaanqaadi karaan,  hadaad macnahayga garatay, garaad fiicnidaa waan kugu ogaa  iyo hadalo kale  oo dhiirigelina ayaa afka  cawedo ka soo butaacayey,  waxay isku  afgarteen in xaalada hadba meesha ay maraysa laysla soo socodsiiyo, qorshona  ay qaado tubtii iyo wadadii ay ninkeeda gacanta ugu dhigi lahayd si taas loogu guulaystona ay tahay  in xoogaaga lacaga ee uu qamaan uruursatay  la galo qorshihii lagu burburin lahaa ugu dambeyntana qamaan looga dhigi lahaa caydh  fara madow  iyagoo caqligoda ay la tahay in qorsho ay sidaa dantu ugu jirto  dabcan waa caqli haween oo wax lagu saso maaha, ragu haduu lacag waayo  rugtiisii hore iyo ooridiisii hore kama agtago,  ragu jeebkuu ka qooqaa , dumarna waan  ognohoo nin aan lacag haysan waxba kuma falaan  siiba kuwa maanta jooga iyo hadalo  kale ayeey  isasii dhaafsadeen  cawedo iyo qorsho, ugu dambeyna  waa lays macasalaameeyey  oo booqasho  maalin gelinkeed ah   ka dib  cawedo waxay dib ugu laabatay deegaankiii ay ka soo  baqooshay, balse  so’aashu waxay tahay  maxay la noqotay  maxayse reerkii ay soo booqatay  oga  tagtay oo dhaxal  ahaan ay ugu  reebtay?

Soo  maaha  kala irdheyn,  soo maaha isku qarxin , soo maaha isku dhufasho , soo maaha kala burburin  qoys  dhisnaa oo  isku faraxsanaa iskuna dhoola  cadeynayey , sowtan reerkii dhisnaa dab soo gelisay , sowtan soo dumisay  oo murwadii degeneyd gurigeedii ka saartay  bal  maxay  ka helay  oo yaa og?  Waase  anfariire  qorsho miyeeysan ahayn qoftii  qamaan la dardaarmay  ee uu uga digay dumarka  qoysaska kala dira  in ay iska jirto, miyaanu ahayn tii uu hoos iyo korba wax ugu sheegay  ee suugaan iyo  murti kaleba waxa ugu cabiray,  miyeeysan qorshe ahayn tii  soo dhoweysay  ee hadalkiisa  adeecday  balana  qaaday in ay difaac adag ka gelayso  dumarka xumaha faafiya  ee qoysaska  is jecel kala baadiyeeya,  sowtan haatan  waanadii ilowday oo qamaan shirqoolka u dhigaysa, ,  sowtan si fudud  u qaadatay  talo hoog ah  oo gurigeeda  baabi’inaysa  oo  maxaa  bedelay  bal adba? .

Waa xili hore  oo waagii baa  soo beryey,  qamaan  wuxuu isku diyaarinayaa in uu xafiiskiisii shaqado  aado laakiin  saaka quraacdii  waa lagala daahay, maxaa dhacay  oo  saaka qorsho ku dhacay  ayuu is weydiinayaa,  haduu sugi kari waayey  oo uu qolka qoorta  kala soo baxayna  waaba  qorsho oo  madaxa haysta  oo daarada guriga fadhida ,qoraxda oo hada soo big tirina isku dhigaysa, tolow miyeey  xanuunsantahay  oo ma xalaa lagu soo booday  ayuu  judhiiba qamaan isa so’aalay dabadeena  intuu xageeda u soo dhaqaaqay  oo madaxa gacanta ka saaray  ayuu weydiiyey  waxa daaray  ee saaka  ay qoraxda u miciin biday.

Qorsho oo hadalkeeda laga dareemayo Tamar daraan sidii qof mudo badan soo xanuunsanaa ayaa qamaan ugu jawaabtay:

“Geesigii  I qabee  aan ooridiisa ahaayoow,                                           gumaarka iyo seedaha,  guud ahaanba  jidhkayga  gariir baa ku jiroo  gowsahaa  I jagleeya,Guryahaa deriskeena ah, guhaadii aan is xignay , galbahaan  ma aan booqan oo gaabis baan ka galay, Gedu maahan xumaaane  gebi ahaan lafahayga xanuunbaa  galay’oo  geesiyoow  ku dhamaaday, ee illa goob dhakhtaroo Guuleedoow    I dawee”.

Qamaan talaa  ku cadaatay, shaqada maanta  ka baaqo  ayuu ugu horeyn go’aan ku gaadhay isagoo ku wargeliyey shaqaalihii ka hooseeyey in ay maanta shaqada sii wadaan, wuxuu kaloo guntay  in maanta dhakhtarada ugu caansan deegaanka in uu xaaskiisa u geeyo, niyadase waxa uu iska leeyahay  malaha  walad khayr qabaa kuu soo socda  oo calaamadihiisii baa qorsho gilgilaya ,war jiraase cakaaruu iman, sir maqabe  allaa u maqan.

Iyadu waa qorshee waa ogtahay dhakhtarkasta oo la geeyo in aanu cudur ka heleyn oo ay caafimaad qabto, waxayse meel sii dhigatay in dhakhaatiirta somalida ee wakhtigan ay yihiin kuwo  ruux caafimaad qabo cudur ku beera, ruux cudur qabanaa aan saxayn cudurkiisii haday doonaan cuduro kale ku sheega, sidaa darteed ayeey  xal kasii  gaadhay sida ay ka yeelayso  dawooyinka la soo  siindoono,  in ay daadidiso ayeey  taladii ku soo uruurisay.

Ma malayn kartaa qof caafimaad qaba oo xanuun aan ahayn saadsanaya maxaase ku kalifi Kara oo ilaa xadkaa gaadhsiin Kara?  Mase kula tahay in dumakar qaarkood mararka qaar ay sidan u fekeri karaan iyadoo danta keliya oo ay leeyihiin ay tahay  in ninkeeda ay ka dabradaan dumarka kale  oo ay ka dheereeyaan in uu la guursado?  Waa so’aalo maankaaga ku soo dhici Kara laakiin akhristoow jawaabahooda adaan kuu dhaafay.

Durbadiiba qamaan gaadhigiisii raaxada ayuu  qorsho ku soo qaaday waxana uu keenay mid ka mid ah cusbataalada ugu wanaagsan deegaanka  oo ay  joogaan dhakhaatiirta  ugu xeeldheer dhinaca xanuunada la xidhiidha haweenka, waa nin magac  lehe markiiba loo soo joogsay  oo kalkaalisooyinku  gargaar caafimaad u fidiye qorsho oo iska ladan , dhakhtarkii  dul yimi,  dhiig halaga qaado  buu si deg dega u yidhi,   laga qaadyoo  shaybaarka  laysku  sii dhaafi, jawaabtii  dhakhtarku soo qor ,fartana  laga saar qamaan, hadalkoo  la soo ururiyeyna  waa in qorsho tahay qof bed  qabta “ Negative”.

Hadii dhakhtarkii laga soo laabtay oo lamaanihii gurigooda yimaadeen, waxa la gorfeeyey jawaabtii dhakhtarka, qorsho waxay u soo jeedisay ninkeeda qamaan in uu debada caafimaad ahaan ugu qaado gaar ahaan Germany  iyadoo ku qancisay in dhakhaatiirta wadanka aanay ahayn kuwo laysku halayn karo,qamaana intuu madaxa ruxay  ayuu yidhi  alleylehe waa runtaa ee waa in aan  Germany  ku geeyaa iyadaa  xaga caafimaadka  iskadaa  Afrikee  yurub oo dhan  hogaamisa

Gaaridii  ii  dhaxday’ee,                                                            

gedigoodba    haweenka,                                                                                

gabaadka iiga aheydee,                                                                                

 Guriga aan wada joognaay.                                                                                

Goolashii aan higsanaayey                                                                                        

 Guushii aan ku xaqiijay                                                                           

 Garaadkaagii talinaayiyo                                                                            

Guubaabadii  hadalkaagiyo                                                                                   

 Gacantiyo garabkaygiyo                                                                          

Gaashaankaad ii noqotaan                                                                            

 Goolashaa aan ku gaadhoo                                                      

 Guud ahaan ku xaqiijay .                                                      

  Gini kaa hagran mayo                                                            

  Gambo kaa xigsan maayee                                                      

germaniga  aad tilmaantiyo                                                        

gontanbeegta la sheego                                                    

 Gaanadii afrikaanka                                                              

gedigood waan tegaynaay,e                                                     

Gacalooy is diyaari.          

Qorsho haday intaa maqashay   farxad baa ku dhamaatay, waxa ay riyo moodaysaa u rumoomay, waxay isku aragtay geesiyad gool dhalisay oo ninkeeda is ogoleysiisay, fiicnaan lahaydaa in caawa ay warkan ogtahay walaashaa cawedo kolba way ku diirsan lahayde ayeey maanka iska tidhi, waxayna qorsho go’aan satay  in ay   Germany  isku diyaariso  oo ay caafimaad u aado laakiiin aanay keligeed bixin ee qamaana  uu raaco iyadoo ka cabsi  qabta in qamaan haduu ka hadho in uu guur isku qalqaaliyo.

Wax talo la gorfeeyoba   qamaan iyo qorshe waxay sida wada jira isula qaateen in Germany laysku raaco oo xanuunka qorsho meel lagu soo ogaado, todobaadka dambe in ay dalka ka dhoofaana waa la guntay.

Qorsho maadaama ay safar isku diyaarinayso waxay casuntay si ay isku sagootiyaan walaasheed cawedo oo ay isku talo yihiin, gundhigna u ahayd  shirqoolka ay  qorsho qamaan u dhigtay,  sheekadii  baa layska  waraystay meesha ay waxmarayaan iyo sida hawsho u socoto ayeey qorsho  oga tibix  siisay walaasheed cawedo, ninkii waan hantiyey , xanuun beena u sheegtay, dhakhaatiirta gudaha mid aanu i marin ma leh  waxna layga waa miyuu rumaysan dee anigaa wax ku qafilee, hadana Germany baan u socdaa  iyo sheekooyin kale ayaa la wadaagayaa.

Nasiib wanaagse waxaanay  ka warqabin  ninkii qamaan ahaa oo si kedisa intuu guriga ku soo galay  sheekadooda maqloo  albaabka  ku gubanaya,  weedhaha lays dhaafsanayo ee cawedo iyo qorsho is weedaarsanayaan ayaa sida leebka dhegihiisa ugu dhacaya , ma qofaad kabihiisa tolaysaa  adiga kafantaada tolayey,  ma qofaad  noloshiisa  ha wanaagsanaato lahayda  baa   adiga god kuu qodayey oo ku aasayey, ma qofkaad  garabka moodeysaa  adiga abeeso kugu noqday , ilayn ciil looma dhinto  oo cadho looma god galo,  aduunyadan intaad joogto wax walba waad arkay iyo hadalo  kale ayeey maskaxdiisu  la guuxay.

Isagoo aan is ogoyn, oo aad moodu in uu hurdo ka hambabaray ayuu qolkii hore u galay, alla waa qamaan ayeey halmar qorsho iyo cawedo kuwada hadaaqeen, ma waxan la qasoobin baa, ma waxan ceeb darteed dhulka laga dusin baa, ma waxan dhidid la qoyin baa, naxdin gariir weynaa.

Ma waxaanay qorsho iyo cawedo isku yaxyaxin baa, ma waxaanay ceeb darteed hadal soo celin waayin baa, tuug la qabtay talo ma leh, ma waxan shirqoolkiii fashilmin baa, ma waxan , ma waxan nin iyo dumaashidii isku ceeboobin baa.

Afkeebaa juuqda gabay, qamaan  labada dhaban ayuu haystaa  isaga oo qaadan la’a     warka dhegihiisa soo gaadhaya, ma dhabaa ma dhalanteedbaa ma riyaa mise waa run, hadalkan ma waxaad ka maqlasaa afkii qorshe mise shaydaan iyo jin baa isku kaa yeel yeelaya, ma adaa waalan mise  cadan baa laga heesayaa.

Wuxuu ku dulmeero cawedo iyo qorshoba, waxa hadba maskaxdiisu feker cusub u soo bandhigtoba , wuxuu ugu dambeyn  go’aansaday  hada laga bilaabo in qorsho gacantiisa ka maqantahay,  sedexdeeda ugu yeedhi oo maherkana  miiska u saara ayuu doorbiday,  waa ku dhaqaaqay oo qorsho oo madaxeedu hoos  eegayo  dhawaaq dheer ugu sheegay  in uu furay , lacagtaadii meherkana berito ka  qaado dukaankaa inaga soo horjeeda  dibna yaanan  guriga kuugu arkin.

Cosobsaan is lahaaye ma caaniibaan iska daadshay; wax badsaan islahaaye ma cid laan is dhigay, xiligay qabashada lahayd lama joogo , lagu fur  fadhina kuuma yaale meherkaaga iska qaado  oo  gurigii hooyo iyo Aabe dib ugu laabo   ayeey qorsho  iskula sheekaysatay.

Cawedo ayaa halkan is yeel yeelaysa oo aad moodaa qof murugsan oo ka xun wixii ku dhacay walaasheed ka yar qorsho, intay ku soo dhowaatay qorsho ayeey hadalo calaal cal u badan ku muusanowday, arintu waa inoo toosnayd ee khaladka aan galnay wuxuu ahaa in aynaa albaabka deyrka guriga ku meersan laga soo galo aynaan soo xidhin, waxana waa kuu qornaayeen ee iska samir, weli wakhti ayaad haysataa ma adigaa curtayba maxaad la welwelay.

Qorsho  oo awel   maskaxdeedu ku maqnayd furiinkii  deg dega ahaa ee qamaan kula dhaqaaqay ayaa halmar dhinaca cawedo soo eegtay  ayeey hadalo kulul ooda kaga qaaday  ma adigii halkaa I dhigay baa weli isoo ag fadhiya, ma adigii I bi’iyey baa hada barwaaqo ii tilmaamaya, ma adigii gurigayga iga saaray  baa  hada hadh ii jiidaya , ma adigii I jebiyey baa hada guul ii tilmaamaya,  bal horta adigu iga hor dhaqaaq  walaashaada mooyaane  dib yeeynaan isku sheegan.

Cawedo hadii erayadaasi dhegaheeda ku soo dheceen qunyar intay fadhiga ka kacday ayeey gurigii isaga baxday, subaxdii dambena qorsho oo boorsadeeda ku raran ayaa xili barqa ah magaaladii isaga baxday, iyadoo oo u shiraacatay dhinacaa iyo deegaankii ay ku ogeyd reerkoodii, waxayse dardaaran iyo digniin u jeedisay haweenka ka dambeeya  si aanay ugu dhicin  jabka iyada haleelay

Hadii aanan dhegaysan                                                                         

 hudhudadii hadalkeeda                                                                                                      

hadii aan dhegaysan                                                                                           

 hawraarteediyo beenta                                                                                           

 miyaan hoogi lahaayoo                                                                                       

 hoygaygii  dumi lahaayoo                                                                                                 

 haybe waayi lahaayoo                                                                                        

 heedadow noqon laayoo                                                                                              

 hawdka meeri lahaa.                                                                                         

  Haweenka iga dambeeyoow                                                                                                

haku hungoobina been                                                                                                    

 huf iyo meel aan wax oolin’e                                                                                                                          

hoyga  aad dhisataan                                                 

 halyeeyga  aad  calmataan                                                                                    

hadimadiina ka          dhowra                                                                      

 hagardaamo  u diida                                                                                                   

nabsigu  waa ma habsaamee                                                                                            

 hawl yaraan  la shaqeeyoo                                                                                                

hoheey  daacad ahaada .                                                                                          

 Haweeyaa I rogtoo                                                                                  

 heesay ii tuntay oo                                                                                                               

hagaagii iga weecisoo                                                             

  haadaan bay iga tuurtay’e                                                                                    

 haweenka iga dambeeyoow                                                                         

 Hugunkaygiyoweedhaha 

hooyaaleydaan tirinaayo                                                                                                                                 

 hadal weeye digniinee                                                                                               

hoheey  daacad ahaada.                                                                               

Gurigaygaan harsanaayoo                                                                               

hanti la’aan ima hayn                                                                                                             

hiif iyo darxumo                                                                                               

hagardaamo maan qabin                                                                                           

 hayeeshee nasiibkiyo                                                               

 kelmadihii haweeyaa                                                                                 

 hawadaa I mariyoo                                                                                      

 huruubkaygii daadshay’e                                                                                   

Haybe muusan xumayn                                                                                    

  Ragna waa u horeeyey.

Qoristii iyo curintii : Siciid Cabdi Xassan

E-Mail: Casuuro1@hotmail.com